از دید دکتر ماکان آریا پارسا رشد اجتماعی در دوره نوجوانی اجازه می دهد افراد از نقش های محدود دوران کودکی به سمتِ وظایف گسترده‌تر حرکت کنند. اینها وظایفی هستند که نوجوانان قرار است در دوران بزرگسالی با آنها مواجه شوند. رشد هیجانی و اجتماعی در نوجوانی شامل موارد زیر می شود.
- رشد اجتماعی در دوره نوجوانی به افراد اجازه می دهد دایره روابط اجتماعی خود را گسترده تر کنند. کودکان خردسال عموما وقت خود را با اعضای نزدیک خانواده همچون پدر و مادر می گذرانند. حلقه اجتماعی آنها با ورود به مدرسه کمی گسترش می یابد. زمانی که به سنین نوجوانی می رسند شبکه روابط اجتماعی شان شامل افراد مختلف با گرایش ها و اعتقادات گوناگون می شود. آنها ممکن است این افراد را از طریق باشگاه ورزشی، سازمان های دانش آموزی، پیوند با سایر گروه های دوستانه و غیره بشناسند. با گسترش حلقه های اجتماعی، نوجوانان زمان کمتری را به خانواده اختصاص می دهند. آنها در این دوران ظرفیت بیشتری برای ایجاد روابط قوی تر با بزرگسالان خانواده خود (یعنی عمو، پدربزرگ، خاله، عمه و …) که به عنوان یک راهنما برای آنها عمل می کنند، دارند.
- از نگاه دکتر ماکان آریا پارسا رشد اجتماعی در دوره نوجوانی باعث می شود تا افراد بتوانند نقش های اجتماعی خود را در جامعه گسترش دهند. تغییراتی که در مغز نوجوانان ایجاد می شود، عواطف و بدن آنها را دگرگون می کند. آنها به مرور به سمت نقش های اجتماعی پیچیده تر سوق پیدا می کنند، زیرا علاقه دارند احساسات خود را کشف کرده و به شناخت عاطفی بیشتری از دیگران برسند. آنها در این دوران می توانند مکالمات و ارتباطات عمیق تری با دیگران برقرار کنند. اگر در فضای مناسبی قرار بگیرند بهتر می توانند پتانسیل های خود را کشف کرده و آنچه درون شان در حال رخ دادن است را به دنیای پیرامون شان نشان دهند. رشد جسمانی نوجوانان نشان می دهد که در حال بزرگتر شدن هستند. بنابراین باید نقش های جدی تری به آنها سپرده شود. آنان سعی می کنند در محیط مدرسه یا اجتماع، رهبری و هدایت دیگر هم سن و سالان شان را برعهده بگیرند یا وارد یک رابطه عاطفی شوند.
مهم ترین ویژگی رشد اجتماعی در دوره نوجوانی چیست؟
طبق صحبت های دکتر ماکان آریا پارسا ایجاد ارتباطات جدید و ساخت هویت تازه خارج از محیط و بافت خانواده، بخش مهم و در عین حال طبیعی و عادی رشد نوجوانان به حساب می آید. تعامل با افراد بیرون از محیط خانواده به نوجوانان می آموزد که چگونه روابط سالم را در زمینه های مختلف زندگی شان حفظ کنند. همچنین به آنها کمک می کند نقش هایی که می توانند در جامعه ایفا نمایند را به خوبی شناسایی کنند. با این حال، یادآوری این نکته مهم است که بدانید نوجوانان در حین تجربه نقش های جدید در جامعه به حمایت نیاز دارند. درگیر شدن با استراتژی های مربوط به «مهارت های برقراری ارتباط صحیح در جامعه» به آنها کمک می‌کند با چالش‌های کمتری مواجه شوند. کمک گرفتن از افراد حرفه ای و متخصص مانند مشاوران بسیار اهمیت دارد. این کار به نوجوانان کمک می کند تا مهارت های همکاری، ارتباطات، حل مسئله و نحوه‌ی تصمیم گیری در موقعیت‌های حساس را بیاموزند.
به گفته دکتر ماکان آریا پارسا یکی از جنبه های توسعه و رشد شناختی در دوره نوجوانی توجه و تمایلِ آنها به افزایش آگاهی از احساسات دیگران است. توانایی همدلی و قدردانی از تفاوت های منحصر بفرد نوجوانان است که در این دوره بیشتر از هر زمان دیگری خود را نشان می دهد. نوجوانان یاد می گیرند که احساسات دیگران را در اولویت قرار دهند. همچنین می‌توانند نسبت به رنج دیگران دلسوز بوده و یا برای آنها گوش شنوای خوبی باشند. نوجوانان در ابتدای این دوران احساسات پیچیده خود را بروز می دهند. البته تعداد خاصی از آنها نمی توانند از احساسات و اتفاقاتی که درون ذهن شان در حال رخ دادن است به درستی صحبت کنند. به همین خاطر عمدتا سردرگم هستند.
رشد هیجانی و اجتماعی در نوجوانی عمیقا دگرگون می شود. قشر جلویی مغز نوجوانان در این دوران چندان رشد نکرده است، به همین دلیل تفسیر زبان بدن و حالات چهره افراد را به سختی درک می کنند. هر چقدر آنها بزرگ تر می شوند و تجربه کسب می کنند، مغزشان بیشتر رشد می کند. در نتیجه قابلیت تفکر انتزاعی را کسب می کنند و می توانند با دیگران همدلی عمیق تری داشته باشند.
مسائل منحصر بفرد در مورد رشد هیجانی و اجتماعی در نوجوانی
رشد هیجانی و اجتماعی در نوجوانی تا حد زیادی وابسته به محیط زندگی و شرایطی است که نوجوانان در آن رشد می کنند. به عنوان مثال برخی از نوجوان ها در محله ها یا مدارسی زندگی و تحصیل می کنند که خشونت در آنها نسبتا رایج است. این نوجوانان نسبت به سایر هم سن و سالان شان که در محیط هایی با امنیت بالاتر زندگی می کنند می بایست راهبردها و راهکارهای متفاوتی را برای امنیت خود و جلوگیری از سوء استفاده سایر افراد فراهم کنند. برخی دیگر از همین افراد تروما را تجربه می کنند. این تجربیات با ورود به اجتماع باعث ایجاد واکنش های استرسی در تمام زمینه های زندگی آنان می شود. چنین افرادی در بزرگسالی مشکلاتی مانند عدم توانایی در کنترل و شناخت احساسات، خواب، غذا خوردن، تصمیم گیری برای مشکلات و چالش های زندگی را تجربه خواهند کرد.
در هر صورت رشد اجتماعی در دوره نوجوانی با چالش های مختلفی همراه است. آنها به بزرگسالانِ دلسوز نیاز دارند تا از آنها در هر موقعیتی حمایت کنند. همچنین بزرگسالان باید برای آنها فرصت هایی را فراهم کنند تا مهارت های جدیدی که فرا گرفته اند را تست کنند و تجربه های نو به دست آورند.
تفاوت در رشد بدن و تاثیر آن در روابط اجتماعی نوجوانان
طبق باور دکتر ماکان آریا پارسا منظور از رشد شناختی در دوره نوجوانی این است که هر نوجوان با توجه به شرایط ژنتیکی و محیط زندگی، نسبت به سایر هم سن و سالان خود رشد متفاوتی را تجربه می کند. برخی از نوجوانان بزرگتر از سن خود به نظر می رسند و به همین خاطر رفتار افراد جامعه با آنها درست مانند یک فرد بالغ است. برخی دیگر که ظاهر کودکانه تری دارند ممکن است از سمت دیگران کودک قلمداد شده و رفتار مطابق با سن شان دریافت نکنند. هریک از این افراد با توجه به شرایط فیزیکی که دارند ممکن است با افراد ِبه مراتب بزرگ تر از خود یا کم سن و سال تر از خود درگیر شوند که رشد شناختی و چارچوب اجتماعی آنان را تحت تاثیر قرار می دهد.
این مطلب ادامه دارد…