رشد اجتماعی از نظر اسلام

از دیدگاه دکتر ماکان آریا پارسا رشد اجتماعی از نظر اسلام یک مسئله مهم است که در قرآن، احادیث و روایات توجه ویژه ای به آن شده است. به عنوان یکی از مصادیق قابل لمس اهمیت رشد اجتماعی در اسلام می توان به نماز جماعت اشاره کرد. خداوند ثواب نماز جماعت را چندین برابر نماز فرادی قرار داده است و مسلمانان را به گردهمایی برای شرکت در نماز که یکی از روحانی ترین حالت های انسانی است، تشویق کرده است. همچنین در احکام دیگری همچون حج، انفاق و جهاد که پایه هایی اساسی و مهم در این شریعت هستند نیز رد پای اجتماع به چشم می خورد.

البته به جز این هم انتظار نمی رود زیرا رشد اجتماعی یکی از مهمترین جنبه های توسعه فردی است. با توجه به اینکه اسلام یک دین کامل است، قطعا برنامه ای ذکاوتمندانه را برای قدم گذاشتن در این مسیر، در اختیار مسلمانان قرار داده است. برای آشنایی بیشتر با رشد اجتماعی از نظر اسلام، ادامه این مقاله را مطالعه نمایید.

اهمیت رشد انسان در دیدگاه اسلام

پیش از آن که بخواهیم به طور دقیق به مبحث رشد اجتماعی در اسلام وارد شویم، بهتر است ابتدا تعریف دقیقی از رشد در اسلام داشته باشیم تا بتوانیم عوامل موثر بر آن را شناسایی کنیم. از دید دکتر ماکان آریا پارسا رشد از نظر اسلام به معنی حرکت در مسیر هدایت و دستیابی به کمال است و رسیدن به آن نیازمند همت زیادی است. رشد از نظر اسلام در واقع پرورش جنبه های مختلف وجودی به منظور ارضای نیازهای فطری است. این نیازهای فطری عبارتند از:

• علاقه به زیبایی و جمال
• جستجوی حقیقت
• خداجویی و پرستش
• کسب فضیلت
• ابتکار و خلاقیت

اهمیت رشد انسان از دیدگاه اسلام بسیار زیاد است و دلیل این موضوع، “هدف” رشد است. رشد از دیدگاه اسلام مفهومی اخلاقی دارد و هدف آن این است که انسان به جایگاهی والا از نظر ارزشی و اخلاقی دست پیدا کند.

عوامل موثر بر رشد در دیدگاه اسلام

از نظر شما عوامل موثر بر رشد در دیدگاه اسلام کدامند؟ این عوامل به ما کمک می کنند تا مسیر رشد و دستیابی به کمال حقیقی را با سرعت بیشتری طی کنیم. به گفته دکتر ماکان آریا پارسا تنها در این صورت است که می توانیم جنبه های مختلف وجودیمان را پرورش دهیم. در ادامه به این عوامل اشاره می کنیم:

۱- خانواده؛ یکی از مهمترین عوامل موثر بر رشد در اسلام

بر باور دکتر ماکان آریا پارسا نخستین و مهمترین مورد از عوامل موثر بر رشد در دیدگاه اسلام، خانواده است. خانواده همان مأمن و پناهگاهی است که کودک در آن رشد می کند و پرورش می یابد و الگوهای رفتاری اولیه در او شکل می گیرند. از نظر اسلام، رشد و پرورش فرد وابستگی زیادی به خانواده و به خصوص پدر و مادر او دارد. دستورات اسلام پدر و مادر را نسبت به تربیت و رشد فرزند مسئول کرده اند و حقوق مشخصی را برای کودک قائل شده اند. این دستورات از زمان بسته شدن نطفه شروع می شوند و تا بلوغ فرزند و حتی پس از آن ادامه دارند. به عنوان مثال می توان به مواردی همچون محبت و رفتار پسندیده با کودک، آموزش و تربیت صحیح او و رفاقت و دوستی با فرزند اشاره کرد. واقعیت این است که از گذشته تا کنون در تمامی مکاتب روانشناسی نیز خانواده نقش پر اهمیتی را در رشد وجودی کودک بر عهده داشته است.

 رشد اجتماعی از نظر اسلام نیازمند یادگیری مبانی و تربیت لازم در این زمینه در بستر خانواده است. خانواده می تواند با فراهم کردن نیازهای کودک، مسیر پرواز در آسمان کمال و خودباوری را به او نشان دهد. همچنین می تواند یا با سرکوب کردن خواسته های درونی کودک، بال و پر پروازش را بچیند. بنابراین نمی توان نقش خانواده در رشد و پیشرفت افراد را نادیده گرفت.

۲-ویژگی های فردی

از نظر اسلام، شخصیت و خلقیات ذاتی به عنوان عامل مهمی در رشد انسان تلقی می شود. به عنوان مثال دو کودک را فرض کنید که هر دو در یک خانواده و در شرایط نسبتا مشابهی رشد یافته اند. با این حال می توان تفاوت های اساسی را در شخصیت بزرگسالی آن ها مشاهده کرد.‌ این موضوع در واقع به ذات دو کودک بر می گردد. امروزه از این مسئله به عنوان “نقش ژنتیک در رشد شخصیت” یاد می شود. بسیاری از ویژگی های افراد، تحت تاثیر ژنتیک آن ها است. بنابراین باید بگوییم که یکی دیگر از عوامل موثر بر رشد در دیدگاه اسلام، ویژگی های ذاتی هر فرد است.

مصادیق رشد اجتماعی از نظر اسلام

برای داشتن یک دید جامع و کامل در رابطه با جایگاه و اهمیت رشد اجتماعی از نظر اسلام، کافی است نگاهی به دستورات دین بیندازیم. در ادامه، مهمترین مصادیق رشد اجتماعی در دین اسلام را بررسی می کنیم.

• مشورت کردن: مشورت در اسلام از جایگاه بسیار با ارزشی برخوردار است. آیه “شاورهم فی الامر” نیز شاهدی بر این موضوع است. در واقع شریعت اسلام به مسلمانان دستور می دهد تا در امور مهم، با یکدیگر مشورت نمایند. همین موضوع نیز پایه و اساس تشکیل شوراهای گوناگون برای تصمیم گیری در امور مهم را بنا نهاده است. مشورت کردن یکی از مصادیق مهم رشد اجتماعی در اسلام است.
• ارتباط موثر با دیگران: کافی است نگاهی به آموزه های دینی خود بیندازیم تا دستورات مختلفی که درباره ارتباط موثر با دیگران وجود دارند را ملاحظه کنیم. از جمله مهمترین موارد آن ها می توان به سلام کردن، صله رحم، گشاده رویی، سازش با یکدیگر و گذشت و بخشش اشاره کرد. همه این ها نشان دهنده اهمیت بالای مهارت های ارتباط اجتماعی در دین اسلام است.
• تعاون و همکاری: یکی دیگر از مصادیق رشد اجتماعی از نظر اسلام مربوط به دستور تعاون و همکاری در کارهای نیک است. همکاری در کارهای مفیدی که در چارچوب قوانین اسلامی قابل انجام هستند، همواره در دستور کار بزرگان دین اسلام بوده است.
• اتحاد: طبق نظر دکتر ماکان آریا پارسا دوری از تفرقه و داشتن اتحاد از جمله مهمترین دستوراتی است که از سوی خدا به انسان ها داده شده و بارها نیز در قرآن کریم مورد تاکید قرار گرفته است. اتحاد نوعی رشد اجتماعی از نظر اسلام به شمار می آید. طبق این دستور، مسلمانان باید از نفاق و دورویی دوری کنند و ضمن خودداری از تفرقه پراکنی، همگی با هم متحد باشند. این موضوع را می توان در اتحاد فرقه های مختلف اسلام از جمله شیعه و سنی مشاهده کرد.

این مطلب ادامه دارد…