به گفته دکتر ماکان آریا پارسا مراحل رشد روانی اجتماعی فروید نظریه ای است که این روانشناس برجسته در مورد رشد شخصیت افراد از دوران کودکی طی 5 مرحله روانی و جنسی ارائه کرده است. این مراحل شامل رشد دهانی، مقعدی، فالیک، نهفتگی و تناسلی هستند. در هر یک از این مراحل انرژی جنسی (لیبیدو) به روش های گوناگون و از طریق قسمت های مختلف بدن تکامل می یابد. به این مراحل «روانی-جنسی» گفته می شود، زیرا در هر مرحله میل جنسی شخص در نواحی مختلف بدن تثبیت می شود. میل جنسی به عنوان انگیزه ها یا غرایز جنسی شخص در نظر گرفته می شوند. هر چقدر یک فرد رشد کند و از دوران کودکی فاصله گرفته و به سمت دوران جوانی پیش برود، نواحی خاصی از بدن او به عنوان منبع اروژن، لذت یا هر دو تثبیت می شوند.
توضیح دقیق مراحل رشد روانی اجتماعی از نظر فروید
از دید دکتر ماکان آریا پارسا فروید روانشناس برجسته و شناخته شده معتقد بود که زندگی افراد بر پایه لذت و تنش بنا شده است. او اعتقاد داشت که تمامی تنش ها به دلیل ایجاد میل جنسی (انرژی جنسی) می باشند و لذت ها ناشی از تخلیه‌ی این انرژی ها هستند. او برای توصیف رشد شخصیت انسان، تجمع انرژی جنسی و تخلیه آن در طی بلوغ بیولوژیک را هدف اصلی قرار داد. این روانشناس اصطلاح «جنسی» را به شیوه ای بسیار کُلی و به معنای تمامی اعمال و افکار لذت بخش انسان به کار می بُرد.
فروید تاکید داشت که پنج سال اول ِزندگی یک شخص برای شکل گیری شخصیت او در بزرگسالی بسیار حائز اهمیت است. شخصیت فرد باید برای ارضای خواسته های اجتماعی تحت کنترل قرار بگیرند. «ایگو: بخشی از شخصیت است که تحت تاثیر دنیای بیرونی دچار تغییر می شود.» و «سوپر ایگو: شامل ارزش ها و اخلاقیات جامعه است که از والدین و دیگران آموخته می شود.» به منظور کنترل و هدایت تمایل ها و نیاز های شخص رشد پیدا می کنند.
مراحل رشد از نظر فروید
مراحل رشد از نظر فروید با تعارضات خاصی همراه هستند. به اعتقاد دکتر ماکان آریا پارسا این تعارضات باید قبل از اینکه فرد بتواند وارد مرحله بعدی شود، حل شوند. هریک از این تعارضات به صرف کردن انرژی جنسی نیاز دارند. هر چقدر در طی کسب «بلوغ روانی» در یک مرحله‌ی خاص انرژی بیشتری مصرف شود، ویژگی های آن مرحله در فرد تثبیت می شوند.
برای درک بهتر مراحل رشد از نظر فروید، او یک مثال را پیشنهاد داد. یکسری نیروی نظامی را تصور کنید که در طی جنگ با سایر نیروها دچارِ درگیری یا مقابله‌ی جنگی می شوند. اگر آنها در طی این جنگ پیروز شوند، قطعا بیشتر ِنیروهایشان به نبرد بعدی منتقل خواهند شد. هرچقدر در طی یک نبرد پیروزی سخت تر باشد، به تعداد نیروهای بیشتری برای جنگیدن نیاز است. بنابراین پس از پایان جنگ تعداد افراد کمتری می توانند به مرحله بعدی بروند.
روانشناسی تثبیت در مراحل فروید
با در نظر گرفتن توضیحاتی که در بالا در مورد مراحل رشد از نظر فروید داده شد، بر باور دکتر ماکان آریا پارسا باید این نکته را هم در نظر گرفت که برخی افراد امکان ترک یک مرحله را ندارند. یکی از دلایل وقوع این حالت می تواند عدم برآورده شدن ِنیاز های یک فرد در طی مراحل رشد باشد. شاید هم نیازهای فرد در آن مرحله به قدری برآورده شده باشند که تمایلی به ترک آنها و ورود به مراحل بعد را نداشته باشد. مثلا نوزادی را تصور کنید که در طی 2 سالِ اول ِزندگی مورد بی توجهی قرار می گیرد. نوزادی را هم می توان تصور کرد که در طی این مدت بیش از حد توجه دریافت می کند. چنین افرادی می توانند در این مرحله از رشد باقی بمانند.
سرخوردگی و افراط و تفریط (یا ترکیبی از این دو) در مراحل رشد روانی اجتماعی فروید تحت عنوان ِ«تثبیت» در یک مرحله روانی- جنسی خاص شناخته می شوند. ثبیت به این مفهوم اشاره دارد که بخشی از میل جنسی فرد به طور دائم در مرحله‌ی خاصی از رشد او قرار می گیرد و از آن فراتر نخواهد رفت.
مراحل رشد روانی اجتماعی از نظر فروید : 1) مرحله دهانی
طبق صحبت های دکتر ماکان آریا پارسا مرحله دهانی در بین مراحل رشد روانی اجتماعی فروید، از بدو تولد تا حدود 18 ماهگی رخ می دهد. در این مرحله، تمرکز اصلی لذت روی دهان و لب است. نوزادان از مکیدن و گاز گرفتن لذت می برند. به گفته فروید، تعارضاتی که در این مرحله شکل می گیرند و حل نشده باقی می مانند می توانند منجر به تثبیت یا افراط در رفتارهای دهانی فرد در آینده و سنین بزرگسالی شوند (مثل پرخوری یا سیگار کشیدن).
مراحل رشد روانی اجتماعی فروید : 2) مرحله مقعدی
مرحله مقعدی در بین سایر مراحل رشد روانی اجتماعی فروید از 18 ماهگی تا 3 سالگی انجام می شود. در این دوره کودک کنترل ادرار و حرکات روده خود را می آموزد. به عقیده فروید اگر در طی این دوره آموزش های لازم به کودک داده نشود، دو پیامد احتمالی در بزرگسالی به وجود خواهد آمد: شخصیت بیش از حد تمیز و منظم، شخصیت بی نظم و درهم.
مراحل رشد روانی اجتماعی فروید : 3) مرحله فالیک
مرحله فالیک بین 3 تا 6 سالگی رخ می دهد. کودکان در این دوران از هویت جنسی خود آگاه می شوند و وابستگی قوی به والدین ِهمجنس ِخود پیدا می کنند. آنها در عین حال رقابت با والدین همجنسِ خود را تجربه می کنند (عقده ادیپ در پسران و عقده الکترا برای دختران). حل موفقیت آمیز این تعارضات منجر به همذات پنداری با والدین همجنس و رشد سوپرایگو (ارزش های اخلاقی و درونی) می شود.
مراحل رشد روانی اجتماعی فروید : 4) مرحله تاخیر یا نهفتگی
مرحله نهفتگی فروید از سن 6 سالگی آغاز می شود و تا دوران بلوغ ادامه می یابد. در طی این مرحله یک آرامش نسبی خاصی به فرد دست می دهد. در این دوره کودکان سعی می کنند روی یادگیری مهارت های اجتماعی، دوست پیدا کردن، سرگرمی ها و آموزش تمرکز کنند.
این مطلب ادامه دارد…